Is het nu 7u ’s morgens, 14u ’s middags of 19u ’s avonds, het is vandaag de dag haast onmogelijk om zich van punt A naar punt B te verplaatsen zonder ook maar eenmaal een file, van welke grootte dan ook, te moeten trotseren. Ter illustratie, ondergetekende dient dagelijks een summier traject (Hoboken-Berchem) van om en bij de 8 km te overbruggen om tot op z’n arbeidsplaats te komen, helaas is ook daar ‘bumperen’ elke dag opnieuw het sleutelwoord. Het is geen geheim dat fileleed één van de grote uitdagingen is waar we tegenwoordig mee te maken hebben. Het zorgt niet alleen voor frustratie bij weggebruikers, maar heeft ook een enorme economische en
milieu-impact. Bedrijven verliezen immers veel geld aan verloren productiviteit en verhoogde transportkosten.

Als manager Multimodaal.Vlaanderen maak je bij jezelf dan de volgende bemerking: “Met de druk o.a. om de doelstellingen van het klimaatakkoord van Parijs te halen, zijn er grote veranderingen nodig in de wijze waarop we onszelf en onze goederen verplaatsen. Waarom is de modal shift nog niet meer ingeburgerd?” De modal shift verwijst naar het verschuiven van goederenvervoer van de weg naar andere vervoerswijzen, zoals het spoor, de binnenvaart of de estuaire vaart. Ik moet toegeven dat één antwoord steeds terug naar boven komt om het doel te bereiken: “Creëer nu eindelijk eens dat level playing field, zodat de binnenvaart, weg- en spoorvervoer met gelijke wapens strijden. Breng die externe kosten van het vervoer nu eens mee in rekening.”

Externe kosten van het vervoer
De enige juiste manier om echt naar de duurzaamheid van vervoer te kijken, is door de externe kosten in kaart te brengen en in een later stadium door te rekenen aan de gebruiker. Dat zijn de kosten die veroorzaakt worden door een activiteit, maar waar de veroorzaker niet voor betaalt.

Zo wordt bij het rijden/varen in een voertuig, binnenvaartschip of trein bijvoorbeeld de klimaatschade die daardoor optreedt momenteel niet meegenomen in de prijs van die rit. Andere belangrijke externe kosten bij mobiliteit zijn die door ongelukken, luchtvervuiling, geluid, congestie, well-to-tank-emissies en de kosten van schade aan de biodiversiteit.

Cijfers liegen niet!
Onderstaande figuur toont de totale externe kosten van vervoer (zowel personen- als goederenvervoer) voor de 28 Europese lidstaten per vervoerswijze en per kostencategorie voor het jaartal 2016 (met de Brexit zijn er anno 2023 uiteraard nog maar 27 Europese lidstaten). De totale externe kosten voor weg- en spoorvervoer, binnen-, lucht- en zeevaart bedragen maar liefst 987 miljard euro oftewel 6,6 % van het bbp van diezelfde 28 Europese lidstaten. De belangrijkste kostencategorie zijn de kosten van ongevallen, die 29 % van de totale kosten vertegenwoordigen, gevolgd op de voet door de congestiekosten met 27 % van het totale aandeel.

Het zal u niet verbazen dat wegvervoer de belangrijkste vervoerswijze is die de meeste externe kosten veroorzaakt, namelijk 83 % van de totale kosten. Maritiem vervoer veroorzaakt 10 %, luchtvaart 5 %. Eén van de beste leerlingen van de klas is het spoorvervoer met een aandeel van 1,8 %. Maar de absolute primus is de binnenvaart met 0,3 % van de kosten. 69 % van de totale kosten wordt veroorzaakt door het personenvervoer, 31 % wordt veroorzaakt door het goederenvervoer (inclusief vrachtwagens).

Time to act now
Niets doen is geen optie, het probleem zal zich niet vanzelf oplossen. De langetermijnvooruitzichten van het Federaal Planbureau voorspellen bij een ongewijzigd beleid een groei van het goederenvervoer van 20 % tegen het jaar 2040. Enkel wanneer men dus echt werk zal maken van de internalisering van de externe kosten zal een herverdeling van de modal split kunnen plaatsvinden met alle positieve gevolgen van dien.

Filip Van Hulle,
Manager Multimodaal.Vlaanderen